W ramach zmian kodeksu postępowania cywilnego, które wchodzą w życie już 1 lipca 2023 r. mamy zmiany regulacji postępowania zabezpieczającego.
Czemu służy postępowanie zabezpieczające?
Postanowienie zabezpieczające służy dosłownie udzieleniu lub odmowie zabezpieczenia roszczenia.
Zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Zabezpieczenie nie służy realizacji roszczenia, a umożliwieniu jego zrealizowania na wypadek wydania korzystnego orzeczenia dla tej strony.
Przepisy postępowania cywilnego mówią wprost, że interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie (art. Art. 7301).
Zabezpieczenie zatem nie może sprowadzać się do realizacji roszczenia, chyba, że co innego wynika z obowiązujących przepisów. Przykładem realizacji interesu uprawnionego wskutek udzielonego zabezpieczenia jest np. płatność alimentów na rzecz dziecka na czas trwania procesu (np. rozwód lub o alimenty).
Poza zakresem typowo majątkowym zabezpieczenie może odnosić się do regulacji przez sąd stosunków stron na czas trwania procesu. Takim przykładem jest szeroko obecna w dyskursie tematyka zabezpieczeń w sprawach tzw. kredytów frankowych, czy generalnie kredytów powiązanych z walutami obcymi. W przypadku uprawdopodobnienia roszczenia o ustalenie nieważności umowy (art 189 kpc)
Zabezpieczenie ma zatem szerokie zastosowanie w postępowaniach sądowych.
Jaki jest zakres zmian?
Na dotychczasowych zasadach postanowienie o udzieleniu czy odmowie zabezpieczenia były zaskarżalne tylko w przypadku wydania postanowienia przez sąd I instancji w sprawie. Zażalenie na takie postanowienie było rozpatrywane poziomo, co oznacza, że zażalenie rozpatrywał Sąd I instancji. Innym był jednak skład i to powiększony (trzy osoby).
Rozwiązanie to z pewnością mogło służyć w kontekście szybkości postępowania. Akta nie wędrowały do sądu II instancji. Kontrowersje budził fakt merytorycznej kontroli postanowienia dokonywanej przez ten sam sąd, mimo że w innym składzie.
Dodatkowo, istotnym była okoliczność, że postanowienie wydane w toku sprawy w ramach postępowania przed sądem II instancji nie było zaskarżalne. Rozwiązanie to było także istotne z punktu widzenia strategii postępowania. Uzyskując korzystny wyrok w I instancji wnioskujący o zabezpieczenie miał dodatkowy argument. W zakresie uprawdopodobnienia roszczenia argumentację wzmacniała okoliczność korzystnego wyroku uzyskanego w I instancji.
Od 1 lipca 2023 r. zażalenie na postanowienie o zabezpieczeniu wydane w II instancji także będzie zaskarżalne. Mowa o postanowieniach wydanych po raz pierwszy na etapie II instancji. Tym samym postanowienia wydane w II instancji wskutek zaskarżenia postanowień wydanych w I instancji nie będą zaskarżalne. Taki scenariusz wyczerpuje bowiem drogę odwoławczą.
Zmianie ulega także aspekt instancyjności zażaleń. Po zmianie przepisów zaskarżone postępowania wydane przez sąd I instancji będą właśnie badane przez sąd II instancji. Postępowanie II instancji będzie badane natomiast przez sąd II instancji w innym składzie.
Specyfika roszczeń z własności intelektualnej:
Ustawodawca dodał w ramach postępowania zabezpieczającego nową regulację odnoszącą się do praw własności intelektualnej. Od 1 lipca 2023 r. wnosząc o zabezpieczenie roszczenia zgłaszanego w sprawie z zakresu własności intelektualnej należy także poinformować, czy toczy się lub toczyło się postępowanie w przedmiocie unieważnienia prawa wyłącznego albo złożyć oświadczenie o braku wiedzy o takim postępowaniu (art 736 § 5 kpc).
Regulacją nową jest także ograniczenie czasowe składania wniosku o zabezpieczenie w sprawach z z zakresu własności intelektualnej. Złożenie wniosku po upływie 6 miesięcy od dnia, w którym wnioskodawca dowiedział się o naruszeniu jego prawa wyłącznego (art. 755 § 22 kpc) skazywać będzie taki wniosek na oddalenie.
Innym obowiązkiem jest konieczność wysłuchania obowiązanego przed rozstrzygnięciem wniosku o zabezpieczenie, z wyjątkami określonymi w przepisach, np. jeżeli zabezpieczenie jest konieczne dla odwrócenia grożącej szkody lub innych niekorzystnych dla uprawnionego skutków.
Komentarz:
Zmiany w zakresie postępowania zabezpieczającego z jednej strony eliminują kontrowersje w zakresie kontroli instancyjnej wydanego postanowienia. Konieczność natomiast badania zaskarżonego postanowienia Sądu I instancji przez Sąd II instancji ma natomiast znaczące konsekwencje z zakresu czasu trwania procesu. Obecnie postępowanie zabezpieczające ma istotne znaczenie z punktu widzenia roszczeń kredytobiorców w sprawach kredytów frankowych. Konieczność badania postanowienia o zabezpieczeniu przez Sąd II instancji w tego rodzaju sprawach skazywać będzie kredytobiorców na dłuższe oczekiwanie rozstrzygnięcia. To powodować może także dalsze dolegliwości w zakresie samego oczekiwania na decyzję prawomocną sądu co do płatności rat kredytu na czas trwania procesu.
Kredytobiorcy już i tak borykają się z brakiem jednolitej linii orzeczniczej co do oceny zasadności zabezpieczeń, o czym piszemy tutaj:
Tym samym zmiany w zakresie postępowania zabezpieczającego mogą znacząco wydłużyć procesowanie. Przerzucenie badania postanowień sądu I instancji przez sąd II instancji wpłynie na czas pracy poszczególnych sądów, w szczególności tych II instancji.
