POMOC KREDYTOBIORCOM
Kredyt indeksowany a denominowany
Zastanawiasz się, czy Twój kredyt jest kredytem indeksowanym czy denominowanym do waluty obcej?
- kredyt określony w złotówkach, a
- wartość zobowiązania kredytowego [saldo zadłużenia] oraz wartość rat kapitałowo- odsetkowych odnoszona jest do waluty obcej tzw. klauzulami indeksacyjnymi
Co to oznacza?
Jeżeli w umowie wysokość udzielonego kredytu oznaczoną masz w złotówkach, a saldo zadłużenia ma odpowiadać wartości waluty obcej określonej w umowie to najpewniej masz do czynienia z umową kredytu indeksowanego do waluty obcej. Wówczas wypłata środków nastąpiła również w złotówkach w wysokości odpowiadającej wartości waluty obcej, do której przypisany jest mechanizm indeksacji. Podobnie określone są zasady spłaty kredytu.
W przeważającej większości analizowanych wzorców umów wartość wypłaty środków kredytobiorcy następowała w odniesieniu do kursu kupna danej waluty, natomiast obowiązek zapłaty raty kapitałowo- odsetkowej odnosił się do kursu sprzedaży. Zdarzają się umowy, gdzie spłata następuje od początku w walucie obcej lub spłata jest odnoszona do kursu średniego NBP.
Cechami kredytu denominowanego jest to, że jest to:
- kwota kredytu jest wpisana w umowie w walucie obcej
- wypłata oraz spłata kredytu [z reguły / często] następowała w złotówkach
- wartość zobowiązania kredytowego [saldo zadłużenia] oraz rat kapitałowo-odsetkowych odnoszona jest do waluty obcej
Co to oznacza?
Jeżeli określona w umowie kwotę kredytu oznaczoną masz w walucie obcej, natomiast wypłata i/lub spłata dokonywane były w złotówkach to najpewniej masz do czynienia z umową kredytu denominowanego.
W przypadku takiej umowy kwota wypłacona różniła się od wnioskowanej, gdyż uzależniona była od równowartości kwoty kredytu określonej w walucie obcej i wartości tej waluty w dniu wypłaty. Spłata kredytu odbywała się najczęściej w złotówkach.
Obowiązujące obecnie przepisy prawa co do zasady nie wykluczają możliwości zastosowania mechanizmu indeksacji lub denominacji w umowach kredytowych. Aby jednak mechanizm ten był ustalony jako prawidłowy muszą zaistnieć pewne warunki, a samo przeliczenie do waluty obcej musi być przejrzyste i łatwo weryfikowalne przez klienta banku.
Klauzule przeliczeniowe do waluty obcej częstokroć stanową niedozwolone postanowienia umowne, a przyczyny tej właśnie wadliwości są różnorakie. Przykładem ewidentnie nieprawidłowej, niedozwolonej klauzuli indeksacyjnej jest odwołanie tego mechanizmu do wartości waluty wynikającej z wewnętrznych dokumentów banku udzielającego kredytu [tabele banku].
Zaznaczyć przy tym trzeba, że o wadliwości umowa o kredyt indeksowany lub denominowany do waluty obcej może również świadczyć sama konstrukcja takiej umowy. Oznacza to m.in., iż umowa taka może nie spełniać cech umowy o kredyt i jako taka nie będzie zgodna z obowiązującymi przepisami. Wskazać można na argument niemożliwości ustalenia zobowiązania banku do wypłaty kredytu w złotych polskich (przy kredytach denominowanych) lub ustalenia zobowiązania kredytobiorcy do spłaty kredytu w złotych polskich.
O tym, czy Twoja umowa zawiera niedozwolone postanowienia umowne lub jest z innych powodów wadliwa możemy poinformować po analizie dokumentacji.
W przypadku ustalenia w umowie wadliwości, w tym niedozwolonych postanowień umownych przysługującymi uprawnieniami są zasadniczo:
- żądanie ustalenia nieważności umowy, także żądanie zwrotu wpłacanych nienależne środków pieniężnych;
- żądanie tzw „odfrankowienia” i zwrotu powstałej w tym przypadku nadpłaty.
Ustalenie nieważności umowy oznaczać będzie stwierdzenie, iż umowa od początku nie była ważna, nie została wręcz zawarta. Brak istnienia umowy oznaczać będzie obowiązek zwrotu wzajemnych świadczeń, ponieważ nie ma podstawy, aby strony pozostawały w zależności. Tym samym każda strona musi zwrócić to co dostała dotychczas.
W przypadku ustalenia, że umowa zawiera klauzule niedozwolone należy ustalić skutki wykreślenia takich postanowień z umowy. Jest to konsekwencją tego, że konsumenta nie wiążą niedozwolone postanowienia umowne (bezskuteczność klauzul). Konsekwencją jest ustalenie, że umowa od początku nie zawierała wadliwego mechanizmu przeliczenia do waluty obcej. Stąd określenie „odwalutowanie” lub „odfrankowienie” umowy odnoszącej się do CHF.
Zasadniczym w przypadku klauzul niedozwolonych jest stwierdzenie czy umowa taka może być dalej wykonywana, gdy część jej zapisów jest bezskuteczna wobec konsumenta. Zatem, gdy umowa pozbawiona postanowień niedozwolonych może być nadal wykonywana rozwiązanie sprowadza się do zwrotu nadpłaconych rat kapitałowo-odsetkowych. Natomiast, gdy umowa taka nie może być dalej wykonywana mówić można o jej niewiążącym charakterze. Sąd orzekający w sprawie związany jest jednak zakresem żądania konsumenta.
W obydwu przypadkach roszczenie wobec banku jest roszczeniem o zapłaty odpowiedniej kwoty pieniężnej. W przypadku nieważności można dochodzić także obok roszczenia o zapłatę także ustalenia, że umowa jest nieważna. Konstrukcja pozwu odpowiada podjętej przez Ciebie decyzji co do roszczeń wobec banku. W ramach pozwu możemy dochodzić roszczeń ewentualnych. Oznacza to, że możesz w pierwszej kolejności wnosić o nieważność, a jeżeli sąd uzna możliwość utrzymania umowy w mocy, także o „odfrankowienie”.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami sąd ma obowiązek badać czy oraz jakie klauzule niedozwolone zostały zamieszczone w umowie z konsumentem. Sąd jednak po ‘wykreśleniu’ z niej klauzul niedozwolonych nie może uzupełniać umowy o inne zapisy, o ile taka możliwość nie wynika z przepisów obowiązującego prawa. Brak jest przepisów uprawniających do uzupełniania umów (tzw. przepisy dyspozytywne) po eliminacji klauzul niedozwolonych – indeksacyjnych.
Sąd jednocześnie związany jest żądaniem konsumenta złożonym w sprawie.
Oznacza to, że w przypadku żądania ustalenia nieważności umowy, gdy znajdą się ku temu podstawy, sąd powinien w pierwszej kolejności rozważać to właśnie żądanie.
Powyższe jest także pewnego rodzaju konsekwencją orzeczenia i wytycznych TSUE z wyroku C-260/18 z 3 października 2019 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazał, że nie ma podstaw do utrzymania umowy, gdy są podstawy do jej unieważnienia i tego też żąda konsument. Konsument ma za to być świadomy co do konsekwencji, w szczególności ekonomicznych, unieważnienia umowy.
W obecnym stanie prawnym brak jest podstaw do wytaczania przez banki roszczeń wobec klienta – konsumenta w przypadku ustalenia nieważności umowy. Przesądził o tym także TSUE w wyroku C-520 z dnia 15 czerwca 2023 r. w zakresie tzw odszkodowania za korzystanie z kapitału.
W przypadku natomiast tzw „odfrankowienia” i zwrotu nadpłat rat kapitałowo-odsetkowych umowa pozostaje w mocy. Umowę należy rozliczyć według nowego harmonogramu, tj. po usunięciu klauzuli przeliczeniowej do waluty obcej, a przy pozostałych warunkach umownych, w tym oprocentowaniu. Wówczas po stronie kredytobiorcy powstaje nadpłata w stosunku do dotychczasowych spłat i proporcjonalnie zmniejsza się saldo zadłużenia wobec dotychczas przedstawianego przez bank.
