Umowa kredytu „frankowego” a rozwód kredytobiorców
Kredyty frankowe zawierane były często przez małżeństwa na zakup nieruchomości na własne cele mieszkaniowe. Życie pisze różne scenariusze, a małżonkowie czasem się rozchodzą. Wtedy wspólna inwestycja mieszkaniowa może stanowić dodatkowy problem. O ile można dokonać podziału majątku między małżonkami to pojawia się pytanie co wówczas dzieje się z kredytem? A zwłaszcza co z kredytem „frankowym”? Czy po rozwodzie można dochodzić roszczeń z umowy „frankowej”? Poniżej odpowiadamy na te pytania.
Rozwód – co dalej z kredytem?
Po rozwodzie między małżonkami ustaje ustrój wspólności majątkowej. Od tego czasu byli już małżonkowie są współwłaścicielami wspólnych rzeczy (w tym nieruchomości) w częściach ułamkowych. Byli małżonkowie mogą dokonać podziału majątku, co oznacza podział aktywów. Podziału dokonuje się albo przed notariuszem albo w toku postępowania sądowego.
Co wówczas z kredytem?
Kredyt nie stanowi aktywów i nie jest dzielony w postępowaniu działowym. Kredyt stanowi zobowiązanie dłużne – kredytobiorcy mają zgodnie z umową kredytową zwrócić wykorzystaną kwotę kredytu z odsetkami. Tym samym kredyt nie podlega podziałowi w postępowaniu o podział majątku byłych małżonków.
Kredytobiorcy po rozwodzie pozostają dalej w kredycie jako dłużnicy solidarni.
Co natomiast z roszczeniem z umowy kredytu frankowego? Jak dochodzić roszczeń w sądzie?
Byli małżonkowie mogą jednak dochodzić roszczenia wobec banku z umowy kredytu. Pytanie o to czy byli małżonkowie powinni dochodzić tych roszczeń razem, czy osobno? I tu powstaje kilka rozwiązań tego problemu:
Roszczenie o ustalenie nieważności umowy:
Roszczenie o ustalenie nieistnienia umowy (nieważności) jest roszczeniem o konkretne wskazanie w ramach wyroku, że kwestionowana umowa jest nieważna. Powstaje pytanie czy takie roszczenie może być dochodzone oddzielnie przez jednego z małżonków, skoro odnosi się do całości umowy kredytowej.I tu Sąd Najwyższy w ramach wyroku z 9 sierpnia 2018 r. V CSK 424/17 wskazał:
„Brak jest współuczestnictwa koniecznego, niezależnie od tego, czy dotyczy to świadczenia, czy ustalenia w stosunku do jednego lub wszystkich uczestników, że zawarta umowa jest bezwzględnie nieważna.”
Oznacza to, że roszczenie o ustalenie może być podnoszone przez jednego z małżonków.
Roszczenie o ustalenie dochodzone jest jednak obok roszczenia o zapłatę.
Dochodzenie roszczeń majątkowych
Upadek umowy frankowej w całości lub w części powoduje możliwość dochodzenia roszczeń majątkowych. Zarówno w przypadku nieważności jak i „odfrankowienia” umowy powstanie po stronie kredytobiorcy możliwość domagania się zwrotu nienależnych świadczeń. Świadczenie nienależne to świadczenie uczynione bez podstawy prawnej. Skoro nie było umowy (nieważność) lub została ona „odfrankowiona”, to kredytobiorca niesłusznie poczynił wpłaty. Oczywiście zakres roszczeń powinien być zawsze oceniany indywidualnie.
Małżonkowie nie dokonali podziału majątku dorobkowego:
Jeżeli byli małżonkowie nie dokonali podziału majątku dorobkowego po rozwodzie, to czynimy domniemanie o równym udziale w majątku wspólnym (art. 43 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Wówczas kredytobiorca może samodzielnie dochodzić przed sądem 50% wartości przysługujących roszczeń.
Powyższe wynika z założenia, że spłata kredytu następowała z majątku wspólnego małżonków w częściach równych. Kredytobiorca może dochodzić roszczenia w innych proporcjach, jeżeli udowodni wpłaty dokonywane właśnie w tych proporcjach.
Podział majątku po rozwodzie a roszczenia z umowy kredytu:
W przypadku, gdy małżonkowie dokonali podziału majątku po rozwodzie każdy z małżonków może samodzielnie dochodzić roszczenia majątkowego. Roszczenie będzie również określone w ramach połowy (udział), chyba że inny udział wynika z orzeczenia sądowego o podziale. W przypadku ustalenia innego udziału w ramach podziału majątku to kredytobiorca będzie związany tym udziałem określając roszczenia w pozwie „frankowym”.
Inne warianty:
Byli małżonkowie mogą także dojść do porozumienia oraz dokonać przepisania kredytu na jednego z nich. Wówczas powinno się to zadziać na podstawie trójstronnego porozumienia z bankiem o dokonaniu zwolnienia z długu jednego z małżonków. Takie przepisanie kredytu na jednego z małżonków może jednak być utrudnione, gdyż bank może wymagać dodatkowego zabezpieczenia. Sama procedura tego rodzaju może wiązać się z badaniem zdolności kredytowej małżonka, który kredyt chce przejąć. W takim przypadku może dojść do sytuacji, że bank nie wyrazi zgody na takie właśnie przepisanie kredytu.
W przypadku natomiast, gdy jeden z byłych małżonków zostanie zwolniony z długu przez bank odpowiednim aneksem to małżonek, który przejął kredyt może samodzielnie dochodzić roszczeń przed sądem.
Mając powyższe na uwadze, ocena indywidualna sprawy może pozwolić na postawienie tezy o samodzielnej możliwości dochodzenia roszczeń z kredytu „frankowego” przez jednego z małżonków. Należy być jednak świadomym, że w zależności od sytuacji sąd w takiej sprawie może zawiadomić drugiego małżonka o możliwości wstąpienia do sprawy.
