Upadek uchwały Sądu Najwyższego – czyli jak doszło do odmowy podjęcia uchwały III CZP 41/20, oczekiwanej przez część sądów orzekających w sprawach „frankowych”:
6 lipca 2021 r. Sąd Najwyższy w składzie trzech sędziów odmówił udzielenia odpowiedzi na pytania skierowane w dniu 12 maja 2020 r. przez Sąd Apelacyjny w Warszawie. Oznacza to, że tym samym SN potwierdził, że kwestia roszczenia z tytułu nienależnego świadczenia, a także zwrotu uzyskanego bezpodstawnie wzbogacenia w razie uznania umowy za nieważną, została rozstrzygnięta w ramach uchwał Sądu Najwyższego z 2021 r.
12 maja 2020 r. Sąd Apelacyjny wystosował następujące pytania do Sądu Najwyższego
- Czy w przypadku nieważności (art. 58 k.c.) lub bezskuteczności (art. 3851 1 k.c.) umowy kredytu indeksowanego do franka szwajcarskiego, w wykonaniu której konsument uzyskał od banku określony kapitał i następnie dokonywał na rzecz banku spłaty rat kredytu, na rzecz każdej ze stron powstaje samodzielne roszczenie z tytułu nienależnego świadczenia (art. 410 § 2 k.c.), czy tylko jedno roszczenie, którego przedmiotem jest różnica w wartości wzbogacenia każdej ze stron, a więc przysługujące tylko tej stronie, której świadczenie miało większą wartość?
- Czy świadczeniem na poczet niewymagalnej wierzytelności w rozumieniu art. 411 pkt 4 k.c. objęte są przypadki spłaty rat kredytu przez kredytobiorcę w wykonaniu nieważnej lub bezskutecznej ab initio umowy kredytu, które pomniejszają wierzytelność banku o zwrot kapitału kredytu jako świadczenia nienależnego?
- Czy w sprawie z powództwa konsumenta, żądającego od banku zwrotu spłaconych rat kredytu, sąd, uznając, że umowa nie wiąże stron, a nie nastąpiło zubożenie po stronie konsumenta, może uwzględnić powództwo częściowo poprzez ustalenie w sentencji wyroku nieważności lub bezskuteczności umowy kredytu, czy też takiemu rozstrzygnięciu stoi na przeszkodzie przepis art. 321 § 1 k.p.c.?
Skład trzech sędziów Izby Cywilny odmówił ustosunkowania się do powyższych pytań Sądu Apelacyjnego wskazując, po pierwsze, że kwestia rozliczeń na linii konsument – bank w razie upadku umowy została rozstrzygnięta w ramach uchwały o mocy zasady prawnej z dnia 7 maja 2021 r. o sygnaturze III CZP 6/21. Wówczas Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że zarówno kredytobiorcy, jak i bankowi przysługują dwa odrębne roszczenia o zwrot świadczeń spełnionych w wykonaniu umowy. Oznacza to tyle, że Sąd Najwyższy uznaje prymat rozliczeń w myśl teorii dwóch kondykcji, a nie teorii salda.
W odniesieniu do drugiego pytania, Sąd Najwyższy zaznaczył, że kwoty wpłacane tytułem spłaty rat kapitałowo – odsetkowych nie mogą być uznawane za wpłaty dokonane w celu spłaty niewymagalnego jeszcze roszczenia o zwrot kapitału wypłaconego tytułem świadczenia nienależnego. Sąd Najwyższy swoje stanowisko argumentował tym, że to do gestii dłużnika należy wskazanie na poczet jakiego długu należy zaliczyć wpłacane przez niego należności, zaś w przypadku niewskazania długu, to dopiero wierzyciel może tego dokonać, przy czym ostatnim momentem takiego wskazania jest moment wydania pokwitowania ich przyjęcia.
Natomiast odpowiedź na trzecie pytanie Sąd Najwyższy uznał za zbędne z uwagi na treść odpowiedzi na pierwsze z zadanych pytań, gdzie wskazano na prymat teorii dwóch kondykcji.
Mając na uwadze powyższe należy uznać, że odmowa podjęcia uchwały przez Sąd Najwyższy w przedmiocie zagadnień prawnych wystosowanych przez Sąd Apelacyjny w Warszawie jest pozytywna i tylko umacnia dotychczas znane stanowisko Sądu Najwyższego w odniesieniu do sporów na linii konsument – bank z tytułu kredytów indeksowanych/denominowanych do waluty obcej.
Stanowisko Sądu Najwyższego w tym zakresie jest o tyle istotne, że sądy zawieszały postępowania właśnie w oczekiwaniu na uchwałę III CZP 41/20. Liczymy, że takie stanowisko Sądu Najwyższego wzmocni także sądy orzekający w tzw. „sprawach frankowych”
