Wyrok TSUE w sprawach od C-776/19 do C-782/19. BNP Paribas Personal Finance SA.
Czyli TSUE o świadczeniach głównych, przedawnieniu, zasadzie przejrzystości materialnej umowy i ryzyku walutowym.
TSUE 10 czerwca 2021 r. wydał wyrok w połączonych sprawach odnoszących się do BNP Paribas Personal Finance SA.
Problemem, którym zajmował się TSUE były kredyty powiązane z walutami obcymi, a dokładnie denominowane. Wnioski płynące z tego wyroku są istotne także dla konsumentów w Polsce.
Przedawnienie:
I tak TSUE dokonał ponownie wskazania w zakresie potencjalnego przedawnienia roszczeń konsumenta. Zagadnienie rozbite zostało na dwie części:
– roszczenia konsumenta dotyczące stwierdzenia nieuczciwego warunku umownego;
– roszczenia konsumenta o zwrot nienależnego świadczenia na podstawie nieuczciwego warunku umownego.
TSUE zwrócił ponownie uwagę, że sąd krajowy stosując procedury krajowe powinien odnosić się do zgodności prawa Unii. Prawo krajowe nie może stanowić przeszkody, nadmiernie utrudniać lub powodować praktycznie niemożliwym ochronę praw konsumenta. Powyższe stanowi o zasadzie skuteczności. Tak też np. TSUE w wyroku z 16 lipca 2020 r. Caixabank i Banco Bilbao, C-224/19 i C-259/19.
Tym samym co do pierwszego zagadnienia konsument musi mieć zapewnioną możliwość ochrony. Rozumieć przez to należy możliwość podniesienia w każdej chwili nieuczciwego charakteru warunku umownego zarówno jako obrony przed roszczeniami banku jak i własnego powództwa. W tym zakresie nie ma mowy o przedawnieniu roszczeń konsumenta.
I tak polskie prawo nie stawia też granic przedawnienia roszczenia o ustalenie. Można przed sądem skutecznie dowodzić, że umowa jako nieważna jest nieistniejąca.
TSUE stwierdził jednocześnie, że w zakresie drugiego zagadnienia, że przedawnieniu mogą ulegać roszczenia majątkowe konsumenta zgodnie z prawem krajowym. Tu jednak przedawnienie nie może czynić praktycznie niemożliwym lub nadmiernie utrudnionym wykonywania praw konsumenta przyznanych mu przez prawo Unii.
Polskie prawo natomiast nie przewiduje wprost powiązania rozpoczęcia biegu przedawnienia ze świadomością konsumenta wadliwego charakteru umowy czy jej postanowienia. Tym samym taki stan może naruszać zasadę skuteczności ochrony praw konsumentów.
W tym zakresie doszukujemy się motywacji rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego w ramach uchwały III CZP 6/21:
Priorytet ma zatem zasada skuteczności ochrony praw konsumenta. Przedawnienie nie może być zatem w sprzeciwie do tej zasady. Zasada skuteczności będzie zrealizowana, gdy konsument miał możliwość poznania swoich praw przed rozpoczęciem lub upływem biegu przedawnienia. W związku z tym istotnym jest ustalenie początku biegu terminu przedawnienia.
Ryzyko walutowe:
W badanej przez TSUE umowie wskazano, że waluta obca będzie walutą rozliczeniową wobec waluty krajowej konsumenta będącej walutą spłaty. Konstrukcja ta powodowała powstanie ryzyka kursowego po stronie konsumenta poprzez dokonywane przeliczenia. Powstało jednocześnie pytanie, czy zakres ten stanowi „główny przedmiot” umowy.
TSUE podkreślił, że w kredytach denominowanych przeliczenie kursowe to nie wyłącznie relacja ceny i wynagrodzenia do usług. Ocenie podlegać powinien mechanizm obliczania rat kredytu oraz ustalania kursu wymiany jako elementów niezwiązanych z wynagrodzeniem (oprocentowaniem) za udzielenie kredytu.
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej ponownie wyjaśnił, że mechanizm określający w ramach kredytu powiązanego z walutami obcymi element ryzyka kursowego będzie definiować główny przedmiot tej umowy. TSUE podkreślił, że konsekwencja ustalenia spłaty w określonej walcie nie ma związku z posiłkowym sposobem płatności. Takie a nie inne określenie stanowi zobowiązanie kredytobiorcy i jest głównym elementem umowy.
Sąd krajowy powinien natomiast zbadać, czy mechanizm przeliczeniowy wprowadza właśnie element ryzyka kursowego.
Przejrzystość umowy:
Ustalenie w umowie elementu ryzyka kursowego wpływa natomiast na przejrzystość umowy.
TSUE ponownie podkreślił, że obowiązek informacyjny przed zawarciem umowy ma kluczowe znaczenie. Konsument powinien być poinformowany rzeczywiście co do potencjalnych skutków umowy. Najistotniejszym w kontekście umowy powiązanej z walutą obcą jest właśnie element ryzyka kursowego.
Przejrzystość materialna umowy oznacza, że umowa powinna być skonstruowana jasnym i zrozumiałym językiem. W związku z charakterem umowy istotnym jest nie ilość, a jakość informacji przekazywanych konsumentowi. Znaczenie ma język używany przez profesjonalistę wobec konsumenta. TSUE podkreślił też, że to profesjonalista (bank), ma obowiązek udowodnienia wypełnienia obowiązków informacyjnych.
Zgodnie z wytycznymi TSUE, zasada przejrzystości materialnej powinna być uwzględniana przy ocenie, czy dane postanowienie umowne stanowi główne świadczenie stron. Jest to o tyle istotne, że determinuje to uznanie czy postanowienie umowne będzie uznane za niedozwolone.
Dodatkowo zasada przejrzystości powinna być brana pod uwagę także w przypadku, gdy postanowienie nie stanowi głównego elementu umowy. Wówczas naruszenie zasady przejrzystości może stanowić samodzielną podstawę do uznania takiego postanowienia za niedozwolone wobec konsumenta.
Podobnie TSUE wskazywał w ostatnim wyroku, opis tu:
https://kancelaria-kuprewicz.pl/wyrok-tsue-z-10-czerwca-2021-warunek-przejrzystosci-wedlug-tsue/
