10 czerwca Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-609/19 wydał wyrok istotny z punktu widzenia kredytobiorców. Orzeczenie stanowi o warunku przejrzystości według TSUE na kanwie umowy kredytu denominowanego do waluty obcej.
Postępowanie odnosiło się do BNP Paribas Personal Finance SA. W ramach zawartej z bankiem umowy kredytu denominowanego płatności w stałych ratach zaliczane były pierwszej kolejności na poczet odsetek. Skutkiem było wydłużenie okresu obowiązywania umowy i podwyższenie kwoty rat miesięcznych.
Umowa kredytu tej sprawie przewidywała modyfikację na wypadek zmiany kursu walutowego. Jedną z nich było wydłużenie okresu kredytowania o pięć lat i zaliczanie rat w pierwszej kolejności na poczet odsetek. Gdyby natomiast utrzymanie kwot spłat nie pozwalało na uregulowanie całości salda, kwota rat miała być podwyższona.
Problemem w niniejszej sprawie była kwestia przejrzystości warunków umowy. Spornym był zakres informowania o ryzyku walutowym przez bank jako strony silniejszej i posiadającej fachową wiedzę.
Na kanwie tego problemu TSUE dokonywał wykładni art. 3 i 4 dyrektywy Rady 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich.
Trybunał w orzeczeniu wyjaśnił ponownie co oznacza zasada przejrzystości. Oceny w tym zakresie nie można zawężać do zrozumiałości tych warunków pod względem formalnym i gramatycznym. Istotnym jest nie ilość dostarczonych konsumentowi informacji, a ich wartość merytoryczna. Tym samym, informacja ma umożliwić zrozumienie zagrożeń wynikających z umowy. W tym przypadku wartością merytoryczną było wskazanie wyjaśnień funkcjonowania mechanizmu przeliczenia walutowego i związanego z nim ryzyka.
Przejrzysty charakter warunku umownego, wymagany przez art. 5 Dyrektywy 93/13, stanowi jeden z czynników, który sąd krajowy powinien wziąć pod uwagę przy dokonywaniu oceny nieuczciwego charakteru postanowienia umownego na podstawie art. 3 ust. 1 Dyrektywy.
Dodatkowo TSUE wskazał, że przy ocenie postanowienia umownego należy uwzględniać wszystkie okoliczności, o których bank mógł wiedzieć w chwili zawierania umowy. Bank powinien przedstawić je konsumentowi w taki sposób, aby konsument mógł podjąć świadomą i rozważną decyzję. Konsument musi być jasno poinformowany, że zawierając umowę kredytu powiązanego z walutą obcą ponosi ryzyko kursowe. Ryzyko to z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się trudne do udźwignięcia. Informacje, w tym dane i symulacje liczbowe powinny być konsumentowi przedstawiane w sposób jasny i zrozumiały.
Przy ocenie należy uwzględnić wszystkie okoliczności, o których podmiot zawodowo udzielający kredyty mógł wiedzieć w chwili zawierania tej umowy. W szczególności chodziłoby o możliwe wahania kursów wymiany i ryzyko związane z zaciągnięciem takiego kredytu, i które to okoliczności mogły mieć wpływ na późniejsze wykonanie kredytu i na sytuację prawną konsumenta.
W niniejszej sprawie zatem istotnym było właściwe wyjaśnienie ryzyka walutowego skutkującego podwyższeniem kosztu kredytu i/lub wydłużeniem okresu spłaty.
Według TSUE opisana konstrukcja kredytu denominowanego stanowić może o znacznej nierównowadze kontraktowej na niekorzyść konsumenta. Zaliczenie spłaty w pierwszej kolejności na poczet odsetek, w tym też wzrost salda (wysokość rat) i czasu trwania umowy – stanowić może o znacznej nierównowadze kontraktowej na niekorzyść konsumenta.
TSUE orzekł ostatecznie kiedy można uznać warunek przejrzystości za dokonany. Konsument ma być w stanie zrozumieć konkretne działanie mechanizmu finansowego i oszacować w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria konsekwencje ekonomiczne. Warunki takie mogą bowiem rzutować na zobowiązania finansowe konsumenta w całym okresie obowiązywania umowy. Tym samym TSUE podkreślił, że liczy się jakość merytoryczna przedstawianych przez bank informacji. Zwłaszcza na etapie przedkontraktowym. Informacje mają pozwolić konsumentowi obiektywnie oszacować faktyczne ryzyka związane z zawarciem umowy.
