W przypadku skazania za przestępstwo w związku ze zdarzeniem drogowym Sąd w sprawie karnej może orzec lub orzeka w określonych przypadkach o obowiązku zapłaty nawiązki na rzecz pokrzywdzonego lub na rzecz np. Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej (art. 47 kodeksu karnego).
Obowiązek orzekania o nawiązce występuje w razie skazania sprawcy za przestępstwa: sprowadzenia katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym zagrażającą życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach (art. 173 kk); sprowadzenia bezpośredniego niebezpieczeństwa katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym (art. 174 kk), spowodowania chociażby nieumyślnie wypadku naruszając zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, w którym inna osoba odniosła obrażenia (art. 177 kk) – jeżeli sprawca był w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia. Nawiązkę orzeka się na rzecz pokrzywdzonego, a w przypadku jego śmierci, na rzecz osoby najbliższej.
Nawiązka pełni funkcję represyjno-kompensacyjną. Oznacza to, że jej funkcją jest z jednej strony ukaranie sprawcy, z drugiej natomiast ma stanowić dla osoby pokrzywdzonego pewną formę zrekompensowania doznanej krzywdy.
Art. 35 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK wskazuje, że ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych jest objęta odpowiedzialność cywilna każdej osoby, która kierując pojazdem mechanicznym w okresie trwania odpowiedzialności ubezpieczeniowej, wyrządziła szkodę w związku z ruchem tego pojazdu.
Skoro zatem nawiązka ma pełnić m.in. funkcję kompensacyjną, to mimo też represyjnego jej charakteru, ubezpieczony może żądać od ubezpieczyciela zwrotu uiszczonej kwoty tytułem nawiązki z ubezpieczenia OC. Roszczenia tego nie wykluczają przepisy kodeksu cywilnego ani ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK.
Tezę tę potwierdził wyrokiem z dnia 21 czerwca 2017 r. Sąd Okręgowy w Lublinie, sygn. akt II Ca 38/17.