28 kwietnia 2021

Zapatrywania na wyrok TSUE C-19/20

Na dzień 29 kwietnia 2021 r. planowane jest posiedzenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który wyda orzeczenie w sprawie C-19/20 stanowiące odpowiedź na pytania prejudycjalne wystosowane w dniu 16 stycznia 2020 r. przez Sąd Okręgowy w Gdańsku. Przedmiotowe orzeczenie będzie kolejnym wyrokiem, zaraz po sprawie Państwa Dziubak zakończonej w październiku 2019r., w którym Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej udziela odpowiedzi na pytania polskich sądów w zakresie tematyki frankowej.

Tłem sporu jest kwestionowana umowa kredytu hipotecznego indeksowanego do franka szwajcarskiego, którą związali się Skarżący z pozwanym Bankiem BPH S.A. Sąd Okręgowy w Gdańsku celem rozwiania wątpliwości związanych z postępowaniem skierował do Trybunały Sprawiedliwości Unii Europejskiej 5 pytań prejudycjalnych odnoszących się do kwestionowanej umowy kredytu.

Pierwsze pytanie wystosowane przez Sąd Okręgowy odnosi się do kwestii znaczenia zawarcia przez strony aneksu, który modyfikuje umowę kredytu w ten sposób, że z umowy eliminowane są nieuczciwe postanowienia umowne.

TSUE w tym zakresie wypowiadał się wskazując, że konsument może wyrazić zgodę na eliminację klauzul niedozwolonych w ramach aneksu. Zgoda konsumenta powinna być jednak wyraźna i świadoma, tj. konsument powinien mieć wiedzę co do nieuczciwego charakteru pierwotnego zapisu postanowienia umownego i co do skutków prawnych zarówno zapisu pierwotnego jak i swoistego naprawiania umowy. Dopiero wówczas można uznać, że doszło w ramach aneksu do naprawienia uprzednio niedozwolonych postanowień umownych.

Stanowisko wyrażone przez Trybunał w odniesieniu do drugiego pytania będzie stanowiło odpowiedź na pytanie czy możliwe jest uznanie za abuzywne tylko część postanowienia umownego, który stanowi podstawę do przeliczenia kursu wymiany waluty, do której indeksowany jest kredyt.

W tym zakresie spodziewamy się odpowiedzi ukierunkowanej na bezskuteczność niedozwolonego postanowienia umownego jako takiego. TSUE wielokrotnie wypowiadał się, że luka po bezskutecznych postanowieniach umownych może być wypełniana, gdy prawo krajowe przewiduje w tym zakresie tzw. „przepisy dyspozytywne”. Gro przypadków umów powiązanych z walutami obcymi (tzw. umowy frankowe) wskazuje, że stan prawny na dzień zawarcia umowy nie wykazywał przepisów dyspozytywnych. Brak przepisów dyspozytywnych wskazuje na brak możliwości wypełnienia luki po niedozwolonym postanowieniu umownym. Tym samym takie postanowienie pozostaje wobec konsumenta bezskuteczne.

Trzecie pytanie odnosi się do kwestii czy wprowadzenie zmian na mocy tzw. „ustawy antyspreadowej” może powodować to, że sąd nie będzie zobowiązany do stwierdzenia nieuczciwego postanowienia umownego.

Odpowiedź na to pytanie to w zasadzie ustalenie, czy przepisy „ustawy antyspreadowej”  stanowią de facto przepisy dyspozytywne. Wskazać należy na zapatrywanie, że „ustawa antyspreadowa” wskazywała na konieczność wskazywania przez strony umowy kredytu indeksowanego / denominowanego konkretne i obiektywie weryfikowalne przez konsumenta mechanizmy indeksacji / denominacji. Samo zatem założenie, że mechanizm przeliczenia do waluty obcej ma być obiektywnie jasny i zrozumiały nie stanowi przepisu dyspozytywnego, gdyż nie wskazuje sam w sobie konkretnego rozwiązania w tym zakresie. W naszej ocenie „ustawa antyspreadowa” nie stanowi przepisów dyspozytywnych i na taki też wniosek ze strony TSUE oczekujemy.

Czwarte pytanie dotyczy charakteru wyroku wydanego przez sąd. Chodzi o rozstrzygnięcie kwestii czy wyrok ma charakter konstytutywny, a co za tym idzie, od kiedy rozpoczyna się wymagalność, a tym samym kiedy rozpoczyna się bieg terminu przedawnienia roszczeń banku i konsumenta wynikających z nieważnej umowy.

Już w ramach ostatniego wyroku TSUE, tj. z dnia 22 kwietnia 2021 r.  w sprawie C-485/19 wskazano zapatrywanie, że o ile przedawnienie roszczeń może być kształtowane przez prawo krajowe, o tyle przepisy odnoszące się do instytucji przedawnienia nie mogą uniemożliwiać lub znacznie utrudniać ochrony konsumenckiej. W naszej ocenie potencjalne uznanie przez sąd orzekający w sprawie, że kwestionowana umowa jest nieważna stanowi o potwierdzeniu pewnego stanu rzeczy (charakter deklaratoryjny), a nie tworzeniu nowego stanu (skutek konstytutywny). Ocena natomiast biegu terminu przedawnienia powinna być każdorazowo ustalana przez sąd orzekający, mając na uwadze to kiedy konsument mógłby dowiedzieć się o wadliwym charakterze umowy (w całości lub części).

Piąte pytanie dotyczy kwestii czy na sądzie ciąży obowiązek poinformowania konsumenta zgłaszającego żądanie w przedmiocie stwierdzenie nieważności umowy, o możliwych skutkach takiego rozwiązania, w szczególności o ewentualnych żądaniach zwrotnych Banku. W istocie przedmiotowa odpowiedź wskaże, czy Bankowi przysługuje wynagrodzenie na rzekome korzystanie z kapitału przez kredytobiorcę.

W naszej ocenie stan prawny nie pozwala na korzystanie przez przedsiębiorcę, który zastosował wobec konsumenta niedozwolone postanowienia umowne z ochrony prawnej, w tym na uzyskiwanie swoistego rodzaju kompensaty / wynagrodzenia.

Odpowiedzi na pytania jakich  udzieli Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w ramach sprawy C – 19/20 wpłyną w sposób znaczący na sytuację polskich kredytobiorców, którzy związali się kredytami odnoszącymi się do franka szwajcarskiego. Jak zaznacza się, treść przywołanego orzeczenia może okazać się istotna w kontekście nadchodzących uchwał Sądu Najwyższego w sprawach o sygnaturze III CZP 6/21 oraz III CZP 11/21, które są zaplanowane odpowiednio na dzień 7 i 11 maja 2021 r. Liczymy na to, że działanie TSUE usprawni pracę polskich sądów ujednolicając stanowiska w sprawach odnoszących się do kredytów powiązanych z walutami obcymi, w tym w szczególności tzw. „kredytów frankowych”.

Anna Kuprewicz

Radcaw Prawny

Nieważność umowy jako jedyne roszczenie a możliwość tzw. „odfrankowienia”

21 września 2023

Anna Kuprewicz

chevron-right
Ugoda z bankiem | kredyt frankowy

20 sierpnia 2023

Anna Kuprewicz

chevron-right

Aktualności

Zobacz wszystkie

Wpisz frazę, którą szukasz